Stanisław Sosabowski to jeden z najbardziej znanych i zasłużonych polskich dowódców wojskowych okresu II wojny światowej. Jego odwaga, wybitne umiejętności dowódcze oraz niezłomna postawa wobec przeciwności losu uczyniły go symbolem heroizmu i patriotyzmu.
Urodzony w Stanisławowie, Sosabowski od młodości związany był z działalnością niepodległościową. Już w czasie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, brał aktywny udział w kształtowaniu nowo powstałego Wojska Polskiego. Jego kariera wojskowa rozwijała się dynamicznie, a zdolności dowódcze były wielokrotnie doceniane.
W czasie II wojny światowej, po klęsce kampanii wrześniowej 1939 roku, Sosabowski przedostał się przez Rumunię do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii. Tam objął dowództwo nad 1. Samodzielną Brygadą Spadochronową, jednostką utworzoną z myślą o wsparciu ruchu oporu w okupowanej Polsce.
Jednym z najważniejszych momentów w karierze Sosabowskiego była operacja Market Garden we wrześniu 1944 roku. Była to największa operacja powietrznodesantowa w historii, mająca na celu przełamanie niemieckiej linii obrony i otwarcie drogi do serca Niemiec. 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa została zrzucona w rejonie Arnhem w Holandii, gdzie stawiła czoła przeważającym siłom niemieckim. Pomimo niezwykle trudnych warunków i ogromnych strat, brygada Sosabowskiego walczyła z niezwykłą determinacją, zadając wrogowi ciężkie straty.
Niestety, operacja Market Garden zakończyła się niepowodzeniem, a Sosabowski niesłusznie obarczony został częścią winy za jej niepowodzenie. Mimo to, jego odwaga i zdolności dowódcze zostały docenione zarówno przez jego podkomendnych, jak i historiografię wojskową. Polscy spadochroniarze biorący udział w tej operacji wykazali się ogromnym męstwem walcząc przeciw przeważającemu przeciwnikowi. Mimo braków w sprzęcie i niekorzystnych, niezgodnych z propozycjami polskiego dowódcy brygady decyzji brytyjskich przełożonych starali się wykonać swoje zadanie. Dzięki ich postawie udało się ewakuować resztki sił brytyjskich, co okupili stratami sięgającymi 40% stanów osobowych.
Należało jednak przypisać komuś winę za niepowodzenie operacji i kozłem ofiarnym stał się dowódca polskiej brygady spadochronowej. Został on na prośbę Brytyjczyków zdymisjonowany, co wzbudziło ogromny sprzeciw wśród jego żołnierzy. Po zakończeniu działań wojennych Brytyjczycy poinformowali go również, że nie przysługuje mu renta wojskowa. Mając na utrzymaniu żonę i ociemniałego syna, który stracił wzrok w Powstaniu Warszawskim pracował jako tapicer, stolarz i magazynier w fabryce.
„Przez 17 lat pracowałem w fabryce jako oficjalnie nie znany, prowadząc żywot podwójny: zwykłego robotnika przez 5 dni w tygodniu, „jako szeregowiec fabryczny” – „Stan”, oraz dostojny żywot polskiego generała, poniekąd „ojca” polskich spadochroniarzy, znanego wśród swoich i Brytyjczyków, Amerykanów i Holendrów”
Uznany przez władze ludowe za zdrajcę i pozbawiony polskiego obywatelstwa nigdy nie przyjął obywatelstwa brytyjskiego. Formalnie był bezpaństwowcem, a sam uważał się za uchodźcę politycznego.
Stanisław Sosabowski zmarł w 1967 roku, pozostawiając po sobie niezatarte wspomnienie bohatera i patrioty. W 2006 roku, w uznaniu jego zasług, został pośmiertnie odznaczony przez Królestwo Niderlandów Krzyżem Komandorskim Orderu Wojskowego Wilhelma – najwyższym odznaczeniem wojskowym Holandii.
O historii przygotowań, przebiegu i zakończenia operacji “Market Garden” opowiada film “O jeden most za daleko, gdzie w postać generał Stanisława Sosabowskiego wcielił się Hene Hackman.
