Aleksander Walerian Jabłonowski herbu Prus I – polski historyk, etnograf i podróżnik urodził się 19 kwietnia 1829 roku w Goźlinie koło Garwolina.
Ukończył gimnazjum w Białymstoku, po czym studiował na Uniwersytecie w Krakowie i w Dorpacie. W latach 1859–1860 przebywał na studiach slawistycznych i historycznych w Berlinie, Londynie, Brukseli , Paryżu, Pradze, Wiedniu , Rzymie, Atenach i Konstantynopolu. Następnie spędził sześć lat na Ukrainie, pracując jako nauczyciel oraz biorąc udział w działaniach konspiracyjnych i w powstaniu styczniowym.
Jesienią 1862 roku został wybrany członkiem komitetu prowincjonalnego Komitetu Centralnego Narodowego „Czerwonych”. Za udział w tej organizacji w 1867 został zesłany do Kiereńska w guberni penzeńskiej, gdzie poświęcił się badaniu plemienia Mordwinów. W 1868 roku na mocy amnestii uzyskał zezwolenie na stałe osiedlenie się w Warszawie, gdzie oddał się pracy naukowej jako współwydawca “Źródeł dziejowych” oraz współpracownik wielu pism, przede wszystkim “Ateneum”.
W 1870 roku wyruszył w podróż do dzisiejszego Iraku, Iranu i Syrii. W latach 1879–1892 zwiedził Wschód muzułmański, Cylicję, Palestynę, Syrię, Kurdystan, Indie, Egipt, Bałkany, Krym i Zadnieprze. Zwiedził ruiny Niniwy koło Mosulu, a także Babilon i Karbalę. Wrażenia z podróży zawarł m.in. w studiach “Ustęp z pamiętnika podróży po muzułmańskim Wschodzie odbytej w 1870 r.” oraz “Wschód muzułmański”. Pod koniec życia, nie mogąc już podróżować ze względu na zdrowie, powrócił do Warszawy, gdzie kontynuował pracę publicystyczno-naukową oraz organizował życie naukowe.
Aleksander Walerian Jabłonowski upodobał sobie Bałkany. Pierwszą podróż do Chorwacji odbył w 1860 roku, a w 1872 roku trafił do Hercegowiny. Kolejny raz na Bałkany trafił sześć lat później oraz, po raz ostatni, w 1894 roku. Uważał, że tamtejsi Słowianie powinni uniezależnić się od Turcji i zacząć się modernizować na wzór państw zachodnich.
Relacje Jabłonowskiego wyróżniają się na tle innych podróżników z epoki. Dzięki przygotowaniu i znajomości języka, unikał schematycznego i stereotypowego opisywania Bałkanów. Mimo braku afiliacji w żadnej instytucji naukowej, cieszył się rozpoznawalnością i uznaniem w środowisku naukowym. Ogłosił drukiem wiele dzieł, z których znaczna część poświęcona jest dziejom południowo-wschodnich ziem Polski – Wołynia, Podola, Ukrainy i Wołoszczyzny, a także opublikował dużą liczbę opracowań oraz artykułów zamieszczanych w czasopismach.
