Feliks Dzierżyński był polsko-radzieckim działaczem rewolucyjnym i jednym z czołowych liderów bolszewickich. Jest najbardziej znany jako założyciel i pierwszy szef Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka), będącej pierwowzorem sowieckich służb bezpieczeństwa, takich jak KGB.
Dzierżyński urodził się 11 września 1877 w Oziembłowie w szlacheckiej rodzinie w zaborze rosyjskim. W młodości zaangażował się w działalność rewolucyjną, wstępując do socjaldemokratycznych organizacji, które sprzeciwiały się caratowi. Jego zaangażowanie w działalność polityczną spowodowało wielokrotne aresztowania i zesłania, jednak te doświadczenia jedynie umocniły jego przekonania rewolucyjne.
Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 roku Dzierżyński został mianowany przez Włodzimierza Lenina na czołowe stanowisko w nowo utworzonej Czeka. Organizacja ta miała kluczowe znaczenie w konsolidacji władzy bolszewików, prowadząc brutalne represje wobec kontrrewolucjonistów, opozycji politycznej, a także prowadząc działania mające na celu likwidację sabotażu i szpiegostwa. Dzierżyński zyskał przydomek “Żelaznego Feliksa” z powodu swojego bezwzględnego podejścia do przeciwników rewolucji oraz lojalności wobec reżimu bolszewickiego.
Pod jego kierownictwem Czeka stała się narzędziem terroru, odpowiedzialnym za masowe egzekucje i deportacje, co miało znaczący wpływ na utrzymanie władzy przez bolszewików. Dzierżyński był także zaangażowany w organizację tajnej policji i systemu obozów pracy, które odegrały kluczową rolę w powstaniu późniejszego systemu represji w Związku Radzieckim.
Po zakończeniu wojny domowej w Rosji, Dzierżyński został mianowany szefem Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) oraz przewodniczącym Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej (Wiesiencha), gdzie kierował procesami industrializacji i kolektywizacji.
Dzierżyński zmarł nagle na zawał serca w 1926 roku w Moskwie. Jego dziedzictwo jest kontrowersyjne: jedni widzą w nim oddanego rewolucjonistę, który odegrał kluczową rolę w budowie Związku Radzieckiego, inni zaś uważają go za symbol terroru i brutalnych represji. Mimo upadku ZSRR i dekomunizacji, jego postać wciąż budzi silne emocje, zarówno w Polsce, jak i w krajach byłego bloku wschodniego.
