Jan Kowalewski, urodzony 23 października 1892 roku w Łodzi, a zmarły 31 października 1965 roku w Londynie, był wybitnym polskim kryptologiem, matematykiem, inżynierem i oficerem Wojska Polskiego. Jego najważniejsze osiągnięcia związane są z łamaniem szyfrów wojskowych, co miało kluczowy wpływ na przebieg wojny polsko-bolszewickiej oraz późniejsze działania wywiadowcze w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej.
W 1919 roku Kowalewski złamał sowieckie szyfry, co umożliwiło polskiemu wywiadowi przechwytywanie i odczytywanie tajnych depesz Armii Czerwonej. Jego praca odegrała kluczową rolę w zwycięstwie Polski w wojnie polsko-bolszewickiej, zwłaszcza podczas Bitwy Warszawskiej w 1920 roku, znanej także jako “Cud nad Wisłą”. Dzięki jego umiejętnościom kryptograficznym Polacy byli w stanie przewidywać ruchy wojsk sowieckich, co pozwoliło na skuteczną obronę i kontratak.
Jan Kowalewski był oficerem Wojska Polskiego, matematykiem, chemikiem, kryptologiem, szpiegiem i dyplomatą. Był niezwykle inteligentny, posiadał fotograficzna pamięć, znał kilka języków obcych: francuski, niemiecki, angielski i rosyjski. Stworzył biuro szyfrów, działające przy odpowiedzialnym za wywiad, kontrwywiad, dywersje i kryptologię Oddziale II Sztabu Generalnego, gdzie zatrudnił wybitnych polskich matematyków. Jego ogromnym osiągnięciem było łączne zastosowanie metody “ataku” lingwistycznego i matematycznego, co pozwoliło polskim kryptologom w 1932 roku rozszyfrować zakodowane szyfrogramy Enigmy.
W czasie II WŚ kierował utworzona w Lizbonie placówką wywiadowczą, inicjując szereg przedsięwzięć szpiegowskich i dywersyjnych skierowanych przeciw Niemcom. Najważniejszą z nich była operacja ” Trójnóg”, mającą na celu odciągniecie od Hitlera jego trzech największych sojuszników – Rumunii, Włoch i Węgier. Wykorzystując swoje wcześniejsze kontakty Kowalewski wstępnie negocjował warunki przejścia tych krajów na stronę aliantów. Mimo, że wszystko wyglądało bardzo obiecująco, ostateczna oferta nie została przez aliantów złożona, co więcej ogłosili, że oczekują od nich bezwarunkowej kapitulacji. Zdecydowali również, że drugi front będzie utworzony we Francji, a nie na Bałkanach, co ostatecznie oznaczało oddanie Europy Środkowej, w tym Polski, w ręce Sowietów.
Jan Kowalewski uważany był za najbardziej niebezpiecznego polskiego oficera wywiadu w czasie II wolny światowej.
Po wojnie osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie kontynuował pracę jako inżynier i konsultant w dziedzinie kryptologii.
