Mikołaj Rej urodził się 4 lutego 1505 roku w Żurawnie na Rusi Czerwonej, w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej.
Ojciec, Stanisław Rej, który sam był niepiśmienny pragnął, aby syn zdobył wykształcenie. Mikołaj przez dwa lata uczył się w Skalbmierzu, następnie we Lwowie. W 1518 roku wstąpił na Akademię Krakowską, lecz po roku studiów powrócił do domu. Nie garnął się do nauki.
W 1525 roku trafił na dwór swojego krewnego wojewody sandomierskiego, Andrzeja Tęczyńskiego. Tam rozpoczął prawdziwą edukację. Uczył się literatury, stylistyki i ortografii, przygotowywał dokumenty i wiele czytał. Po śmierci ojca w 1529 roku, odziedziczył majątek ziemski i porzucił plany dalszej edukacji. Rej zaczął prowadzić życie szlachcica ziemianina, angażując się w sprawy gospodarskie, ale też i liczne procesy jakie prowadził z sąsiadami – w ciągu 15 lat miał ich około 500. Był skonfliktowany niemal ze wszystkimi sąsiadami, których zdarzało mu się nawet najeżdżać.
Jego konflikty sąsiedzkie i procesy sądowe sprawiły, że stał się postrzegany jako kłótliwy prostak. Sam Rej nie walczył z tym wizerunkiem, wręcz przeciwnie – przypuszcza się, że celowo udawał człowieka o wiele prostszego, aby móc zbliżyć się do zwykłych ludzi i mówić ich codziennym językiem. Po ślubie z Zofią Kościeniówną w 1531 roku, Rej znacznie powiększył swój majątek. Uzyskał pozwolenie na lokację dwóch miasteczek – Okszy (obecnie Oksa) oraz Rejowca i wciąż starał się zdobywać nowe majętności. Pod koniec życia był posiadaczem co najmniej 17 wsi i przynajmniej 12 folwarków oraz licznych dzierżaw. Aktywnie uczestniczył w życiu publicznym, będąc posłem na sejm i utrzymując kontakty z dworami Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta.
Mimo wielu obowiązków, Rej pisał intensywnie, publikując anonimowo lub pod pseudonimem. Jego utwory, pisane wyłącznie po polsku, ze względu na aluzje do ówczesnych spraw społecznych i politycznych oraz cięty język cieszyły się ogromną popularnością wśród szlachty.
Mikołaj Rej nie przywiązywał wagi do estetyki literatury; uważał, że powinna ona służyć celom etycznym i wychowawczym. Zmiana wyznania na luteranizm, a potem na kalwinizm sprawiła, że był krytykowany przez katolików. Mimo to Rej aktywnie angażował się w działalność religijną, toczył jednocześnie spory teologiczne i majątkowe z Kościołem katolickim.
Choć wzbudzał kontrowersje i został w 1603 roku wpisany do Indeksu Ksiąg Zakazanych, Mikołaj Rej pozostaje ważnym autorem renesansowej Polski, cenionym za swój wkład w rozwój języka polskiego. Długo uznawano go za „ojca literatury polskiej” – do jego najbardziej znanych utworów należą “Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem”, Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego” czy “Kupiec”.
Jednak Mikołaj Rej najbardziej kojarzony jest z sentencją jaką zawarł w “Zwierzyńcu” z 1562 roku: “A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.”
